Kasteel Stapelen
Adellijke bewoners
Zie je het al voor je? Ridders die op hun paard door Boxtel galopperen, op weg naar hun kasteel? Het kan hier in de middeleeuwen zomaar een alledaags plaatje zijn geweest. Want Kasteel Stapelen, vlakbij de Dommel, was eeuwenlang de thuisbasis van adellijke families. De mannen van deze families staan bekend als de Heren van Boxtel. Namens de hertog van Brabant hadden zij het in Boxtel voor het zeggen.
Adellijke gasten
De late middeleeuwen – en ook nog een tijdje erna – was de periode dat kasteeleigenaren graag goede sier maakten met hun kasteel. Ze mochten er bijvoorbeeld graag belangrijke gasten ontvangen. Ook op Kasteel Stapelen zijn enkele beroemde historische figuren langs geweest. Al ging het niet per se om gezellige bezoekjes. Zo overnachtte Willem van Oranje in april 1567 op Kasteel Stapelen op zijn vlucht naar Duitsland. Hij was in een politiek en godsdienstig conflict geraakt met de Spaanse koning en zijn leven liep gevaar. Meer dan honderd jaar later – in 1672 – was het de Franse Zonnekoning Lodewijk de 14e die door het poortgebouw van Kasteel Stapelen stapte. Hij gebruikte het kasteel veertien dagen lang als hoofdkwartier om van hieruit de belegering van Den Bosch te leiden. 1672 staat ook wel bekend als het Rampjaar: niet alleen de Fransen vielen in dat jaar Nederland aan, ook de Britten en zelfs twee Duitse bisdommen hadden hun vizier op Nederland gericht.
De naam ‘Stapelen’
Kasteel Stapelen werd gebouwd als een soort waterburcht: op een verhoging met eromheen een slotgracht. Het is een beetje gissen naar de herkomst van de naam van het kasteel. Eén van de verklaringen is dat ‘Stapelen’ verwijst naar een versterkte woning-met-pakhuis voor het opslaan/opstapelen van goederen.
Het gebouw
Het oorspronkelijke kasteel, waarover in 1239 voor het eerst werd geschreven, was vierkant. De ridderzaal en de kapel behoren tot de oudste delen. Het kasteel had vanaf het begin ook een poortgebouw en een koetshuis. In latere eeuwen is het kasteel aan alle kanten verbouwd, want het had behoorlijk te lijden onder talrijke oorlogen. Bij elke verbouwing werd het kasteel verder verstevigd en uitgebreid, onder meer met torens. De familie Mahie deed de meest ingrijpende verbouwingen. Deze familie was vanaf 1857 eigenaar. Mahie verhoogde de torens en voegde allerlei ornamenten toe in gips- en pleisterwerk voor een nóg ‘kasteelachtiger’ uiterlijk. Deze veranderingen bepaalden hoe Kasteel Stapelen er nu nog steeds uit ziet.
De Heren van Boxtel en andere eigenaren
Van de 13e tot de 18e eeuw was Kasteel Stapelen in handen van de Heren van Boxtel en hun families. Dat begon met Willem van Cuijk, in 1239. Daarna volgden onder meer de families Van Randerode, Van Ranst en Van Horne. De laatste Heer van Boxtel was Prins Frederik III van Salm Kyrbourg. Hij kwam dramatisch aan zijn einde: hij stierf onder de guillotine in Frankrijk en liet Kasteel Stapelen met veel schulden achter. Twintig jaar lang bleef het kasteel onbeheerd, tot een jonkheer uit Sint-Michielsgestel het kocht. Daarna waren achtereenvolgens wollenstoffenfabrikant Bogaers uit Tilburg en de vooraanstaande familie Mahie uit Den Bosch eigenaar. In 1915 kwam Kasteel Stapelen in bezit van de paters assumptionisten. Zij woonden op het kasteel tot 2018.
Paters assumptionisten
Pater Louis-Antoine Verhaegen stichtte op Kasteel Stapelen het eerste klooster van de assumptionisten in Nederland. De paters gebruikten het kasteel de eerste jaren vooral als locatie voor hun priesteropleiding (kleinseminarie). Later verhuisde de opleiding naar de overkant; de paters bleven in het kasteel wonen. De buitenwereld zag daar weinig van, want de paters stelden hun huis niet open voor publiek. Mensen waren wél van harte welkom in het omliggende park. In 2018 namen de paters na 103 jaar afscheid van Kasteel Stapelen. Sindsdien is het kasteel eigendom van een projectontwikkelaar. In het park kan nog steeds worden gewandeld. Hierover maakte de nieuwe eigenaar afspraken met de gemeente Boxtel.